O Archiwum

Historia

Archiwum Akt Dawnych Diecezji Toruńskiej zostało powołane Dekretem Biskupa Toruńskiego Andrzeja Suskiego dnia 24 czerwca 2001 roku. Podstawą erygowania centralnego archiwum historycznego dla Diecezji Toruńskiej utworzonej w 1992 roku, były przepisy Kodeksu Prawa Kanonicznego. Do podstawowych funkcji toruńskiego archiwum diecezjalnego należało gromadzenie, przechowywanie i udostępniania archiwaliów. Dekret biskupi zobowiązał władze Archiwum do wydania statutu i regulaminu, które miały określić zasady jego funkcjonowania oraz korzystania z materiałów archiwalnych.

Pierwszym dyrektorem Archiwum został ks. Dariusz Aniołkowski. Dopiero w sierpniu 2002 roku na stanowisko archiwisty zostali powołani: ks. Jerzy Karol Kalinowski oraz ks. Bogumił Władysław Szmergalski. Od 16 listopada 2009 roku obowiązki dyrektora pełni ks. Kalinowski. W sierpniu 2010 roku mianowany archiwistą Diecezji Toruńskiej został ks. Marian Czesław Szudrowicz. We wrześniu 2014 roku na stanowisko młodszych archiwistów mianowano dotychczasowych wolontariuszy.

Od początku istnienia, Archiwum mieści w budynku Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Toruńskiej, zajmując parter prawego skrzydła.

Zasób

W pierwszych latach funkcjonowania Archiwum zgromadziło materiały archiwalne z trzech instytucji: Centralnego Archiwum Biskupiego w Ratyzbonie, Archiwum Diecezjalnego w Pelplinie oraz  parafii i dekanatów Diecezji Toruńskiej.

W czerwcu 2002 rokuprzejęto księgi metrykalne z Centralnego Archiwum Biskupiego w Ratyzbonie, które stanowiły podstawę zasobu toruńskiego archiwum diecezjalnego. Na mocy porozumienia Konferencji Episkopatu Polski i Konferencji Episkopatu Niemiec, do Torunia przekazano 660 woluminów. Dwie błędnie przekazane jednostki zwrócono do archiwów diecezjalnych we Włocławku i Pelplinie.

Od lipca 2002 rozpoczęto przejmowanie archiwaliów z Archiwum Diecezjalnego w Pelplinie. W 2005 roku przejęto zespół Benedyktynki Toruńskie(35 j.a.) orazzespółActa scabinaliaGolubensia z lat 1530 - 1775. W 2007 roku do Torunia trafiły archiwalia z parafii w: Brzoziu Lubawskim (8 j.a. z lat 1941-1944), oraz po jednym poszycie akt z parafii w Lembargu i Przełęku. W czerwcu 2013 roku Dyrektor ADPel ks. prof. Anastazy Nadolny przekazał dwa opracowane zespoły: Parafia w Lubawie 1835 - 1939(365 j.a.) oraz Dekanat Lubawski z lat 1823 - 1921,( 107 j.a.). Ostatnie przejęcie archiwaliów z Pelplina nastąpiło w grudniu 2014 roku, wówczas 320 jednostek włączono do zespołu Parafia w Górznie.

Pierwszymi przejętymi archiwaliami bezpośrednio z parafii diecezji, były akta parafii farnej w Wąbrzeźnie , katedralnej w Toruniu  oraz farnej w Nowym Mieście Lubawskim  . Gromadzenie archiwaliów nie jest procesem zakończonym. Do tej pory zgromadzono 1158 ksiąg ze 113 parafii. Przez 14 lat przejęto 500 woluminów ksiąg z parafii oraz ADPel. W depozyt archiwalia przekazały parafie w: Grabowie Lubawskim,  farna w Grudziądzu, Łasinie, Łążynie, Nawrze,  Rumianie, Świerczynkach oraz Wniebowzięcia NMP w Toruniu.

Na zasób toruńskiego archiwum składa się 113 zespołów archiwalnych, w których znajduje się 1158 ksiąg metrykalnych oraz co najmniej 3 tysiące pozostałych jednostek archiwalnych. Najstarsze archiwalia pochodzą z parafii w Brzoziu Lubawskim - księga chrztów z 1598 roku oraz akta miejskie Golubia - od 1530 roku. Wśród archiwaliów przeważają XIX i XX wieczne akta spraw, liczną grupę stanowią również księgi wpisów (metrykalia, dzienniki korespondencyjne, dokumentacja finansowa). Niewielką część zasobu stanowią listy i przywileje pergaminowe, starodruki, dokumentacja kartograficzna i techniczna.